Tarih   :20.12.2023

Sayı     :2023/HD-13

Konu   :Enflasyon Düzeltmesi ve Özellikli Hususlar

Bilindiği üzere, Vergi Usul Kanunu’nun Mükerrer 298. Maddesi ile Geçici 33. Maddesi kapsamında 31.12.2023 tarihli mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.

Diğer yandan yine VUK mükerrer 298. Maddesinde belirtilen şartlar oluştuğu için, eğer bir değişiklik veya erteleme olmaz ise 2024 yılında da enflasyon düzeltmesi yapılacaktır.

Konu ile ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı internet sitesinde tebliğ taslağı yayımlanmış olup, taslak tebliğde güncelleme çalışmaları devam etmektedir.

Yukarıda açıklanan yasal mevzuat hükümleri ve taslak tebliğin mevcut halindeki açıklamalar da dikkate alınarak,  31.12.2023 tarihinde ve 2024 yılında yapılacak enflasyon düzeltmelerinde düzeltmenin nasıl yapılacağı ve düzeltme ile ilgili özellik arz eden hususlar, aşağıda soru-cevap şeklinde, genel hatları ile özet olarak sunulmuştur.

1.Enflasyon Düzeltmesi Nedir?

Paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle, bilançolarda tarihi maliyet ile gösterildiği için gerçek durumu ifade etmeyen kıymetlerin, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak için düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır.

2.Hangi Mükellefler Enflasyon Düzeltmesi Yapacak?

Kollektif, adi komandit ve adi şirketler dahil kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri enflasyon düzeltmesi yapacaklardır.

3.Enflasyon Düzeltmesi Hangi Dönemlerde Yapılacak?

Öncelikle 31.12.2023 tarihli bilançolardaki parasal olmayan kıymetler enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak. Daha sonra 2024 yılı 1.Geçici Vergi döneminden başlamak üzere her bir geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi yapılacaktır.

 4.Hangi Hesaplar Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulacak?

Bilançonun aktifinde yer alan parasal olmayan varlıklar ile bilançonun pasifinde yer alan parasal olmayan kaynakları temsil eden hesaplar enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak.

Taslak tebliğe göre, bilançoda yer alan, 110-150-151-152-153-157-159-170-180-240-242-245-250-251-252-253-254-255-256-257-258-259-260-261-262-263-264-268-271-272-278-280-340-350-380-440-480 kodlu hesaplar enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.

Ayrıca yeniden değerleme değer artış fonu gibi bazı fonlar hariç, özsermeye hesapları da parasal olmayan kıymet olarak düzeltmeye tabi tutulacaktır.

5.31.12.2023 Tarihli Bilanço Kalemlerinin Enflasyon Düzeltmesi 2023 Yılı Vergi Matrahını Etkileyecek midir?

31.12.2023 yılı mali tablolarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan enflasyon farkları, geçmiş yıl yıl kar zarar hesabında gösterilecek ve 2023 yılı vergi matrahını etkilemeyecektir.

6.Hesaplamaya Esas Düzeltme Katsayısı ve Taşıma Katsayısı Nasıl Bulunacak?

Düzeltme katsayısı, düzeltmenin yapılacağı aya (31.12.2023 düzeltmesinde Aralık/2023 ayına)  ait Yİ-ÜFE’nin, düzeltemeye esas alınan tarihi içeren aya ait Yİ-ÜFE’ye bölünmesi sureti ile hesaplanacaktır.

2024 yılı geçici vergi dönemleri enflasyon düzeltmesinde kullanılacak taşıma katsayısı ise, mali tablonun ait olduğu aya ilişkin (örneğin 31.03.2024 tarihli düzeltmede Mart/2024 ayına ait)Yİ-ÜFE’nin bir önceki dönemin sonundaki (örneğin 31.03.2024 tarihli düzeltmede Aralık/2023 ayına ait) Yİ-ÜFE’ye bölünmesi sureti ile hesaplanacaktır

7.Enflasyon Farkı Nasıl Hesaplanacak, Düzeltme Nasıl Yapılacak?

Enflasyon farkı, düzeltmeye esas değer ile bu değere ait düzeltme katsayısının çarpılması sureti ile hesaplanacaktır.

Örneğin; 2022 Ocak ayında alınan ve bu tarihte deftere kaydedilen bir demirbaşın alış değeri 1.000.000 TL,  31.12.2023 itibariyle birikmiş amortismanının da 400.000 TL olduğunu varsayalım.

Bu demirbaş için düzeltme katsayısının 31.12.2023 tarihi itibariyle 1,615 olduğunu, 31.03.2024 tarihi itibariyle 1,0895 olduğunu varsayalım.

Duran varlıklarda düzeltmeye esas tarih olarak deftere kayıt tarihi, düzeltmeye esas değer olarak bilançodaki değeri esas alınacağından ve birikmiş amortismanlar da ilgili duran varlığın düzeltme katsayısı ile düzeltileceğinden bu demirbaş için;

-Bu demirbaş için 31.12.2023 tarihi itibariyle enflasyon farkı 615.000 TL ((1.000.000*1,615)-1.000.000) olarak, birikmiş amortisman enflasyon farkı da 246.000 TL ((400.000*1,615)-400.000) hesaplanacağından, birikmiş amortismanla birlikte bu demirbaş nedeniyle net 369.000 TL enflasyon farkı geliri oluşacaktır. Ancak 31.12.2023 tarihinde oluşan enflasyon farkları vergilendirilmeyeceğinden, bu tutarın vergi matrahına etkisi olmayacaktır. Bu demirbaşın 31.12.2023 itibariyle kayıtlardaki yeni değeri 1.615.000 TL, yeni birikmiş amortismanı ise 646.000 TL olacaktır.

 -Bu demirbaş için 31.03.2024 tarihi itibariyle enflasyon farkı 144.542,50 TL ((1.615.000*1,0895)-1.615.000) olarak, birikmiş amortisman enflasyon farkı da 57.817 TL ((646.000*1,0895)-646.000) hesaplanacağından, birikmiş amortismanla birlikte bu demirbaş nedeniyle net 86.725,50 TL enflasyon farkı geliri oluşacaktır. 2024 yılında oluşan enflasyon farkları gelir/gider yazılacağından, 31.03.2024 tarihi itibariyle hesaplanan bu enflasyon farkı gelirinin vergi matrahını artırıcı etkisi olacaktır. Ayrıca 31.03.2024 tarihi itibariyle üç aylık amortisman 1.759.542,50 TL olan yeni değer üzerinden ayrılacaktır.

8.Enflasyon Düzeltmesi Farkları Hangi Hesaplarda İzlenecek?

31.12.2023 tarihli düzeltmede oluşan enflasyon farkları önce 698-Enflasyon Düzeltme Hesabına oradan da geçmiş yıllar karları/zararları hesabına alınacak.

2024 yılında yapılan düzeltmede oluşacak enflasyon farkları önce 698-Enflasyon Düzeltme Hesabına daha sonra da, 698 hesap borç/alacak bakiye durumuna göre, 658-Enflasyon Düzeltme Zararları/648-Enflasyon Düzeltme Karları hesabına aktarılarak gelir tablosuna yansıtılacak.

9.Sermaye Hesabının Enflasyon Düzeltmesi Yapılırken Nelere Dikkat Edilecek?

1/1/2024 tarihinden önce ayrılmış olan ve sermayeye ilave edilen yeniden değerleme değer artış fonu gibi fonların sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları, 31/12/2023 tarihli bilançonun düzeltilmesi sırasında artış olarak dikkate alınmayacak ve bunlar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

Buna göre; Sermayenin, düzeltmeye esas tutarına ulaşılırken, sermayeye ilave edilmiş olan;

- VUK Mükerrer 298 inci maddenin (Ç) fıkrası kapsamında yapılan yeniden değerlemeden kaynaklı değer artışları,

- VUK Geçici 31 inci ve geçici 32 nci maddeleri kapsamında yapılan yeniden değerlemelerden kaynaklı değer artışları,

Tutarları düşülecektir.

Bir başka deyiş ile, sermaye hesabı enflasyon düzeltmesine tabi tutulurken,  sermayeye ilave edilen bu tür fonlar 31.12.2023 tarihli düzeltmede hesaplamaya dahil edilmeyecektir.

Örneğin; 2.000.000 TL’si nakit, 3.000.000 TL’si yeniden değerleme değer artışından oluşmak üzere, 31.12.2023 tarihli ödemiş sermayesi 5.000.000 TL olan bir şirketin, 31.12.2023 tarihinde sermayesi enflasyon düzeltmesine tabi tutulurken sadece 2.000.000 TL hesaplamada dikkate alınacak, 3.000.000 TL’lik kısmı düzeltilmeyecektir.

10.Geçmiş Yıllar Karları ve Zararları Hesaplarının Akıbeti Ne Olacak?

31.12.2023 tarihli bilançoda yer alan geçmiş yıllar karları ve zararları, 31.12.2023 tarihinde düzeltmeye tabi tutulmadan mukayyet değerleri ile enflasyon düzeltme hesabına aktarılarak kapatılacaktır.

Ancak, 2023 yılı düzeltmesi sonucu geçmiş yıllar kar/zarar hesabına alınan tutarlar 2024 yılında enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.

Vergi matrahının tespitinde ise, eskiden olduğu gibi, henüz indirim konusu yapılmamış geçmiş yıllar mali zararları aynı tutarlar ile indirim konusu yapılmaya devam edilecektir.

Diğer yandan, geçmiş yıllara ait olup, 2023 yılı sonunda enflasyon düzeltmesi karları hesabına alınan 2023 yılı öncesine ait karlar, 2024 ve sonraki yıllarda kar dağıtımına konu edilebilecektir.

11.VUK Geçici 31 ve 32. Madde ile 298/Ç Maddesi Kapsamında Yeniden Değerleme Yapanların Durumu Ne Olacak?

213 sayılı Kanunun geçici 31 inci maddesi, geçici 32 nci maddesi ve/veya mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetler için, enflasyon düzeltmesine esas değer olarak en son yapılan yeniden değerleme sonrası değerler dikkate alınacaktır.

12.Enflasyon Düzeltmesi Öncesi Neler Yapılmalı? Hangi Tedbirler Alınmalıdır?

-2023 yılı sonunda yapılacak enflasyon düzeltmesi sonucu oluşacak farklar vergi matrahını etkilemeyecek ancak 2024 ve takip eden yıllarda yapılacak, enflasyon düzeltmesi sonucu, parasal olmayan aktif kalemlerden kaynaklanan enflasyon farkları gelir, parasal olmayan pasif kalemlerden oluşan enflasyon farkları ise gider yazılacaktır. Dolayısıyla sermayesi yüksek ve özvarlığı güçlü olan firmalar enflasyon düzletmesinde daha fazla gider yazma imkanına sahip olacaklardır.

Bu nedenle 2023 yılı kapanmadan özellikle ortaklara borcu olan şirketlerin, eğer bu borç ödenmeyecek ise sermayeye ilave edilmesi uygun olacaktır.

-2023 yılı bilançosunda yer alan geçmiş yıllar kar ve zararları kapatılıp, oluşan enflasyon farkları ile birlikte geçmiş yıllar karları/zararları olarak tek bir torba hesaba alınacaktır. Bu ise 2023 öncesi yıllara ait karlarını 2024 ve sonrasında dağıtmak isteyen firmalarda karışıklığa neden olacaktır.

Bu sebeple, 2023 yılı öncesi karlarını takip eden yılda dağıtma planı olan şirketlerin, düzeltme öncesi bilançolarında yer alan bu karları olağanüstü yedekler hesabına almaları uygun olacaktır.

-159 ve 340 hesapta yer alan avanslar, parasal olmayan bir kıymet olarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Bu nedenle bu hesapların 31.12.2023 tarihinde çok sağlıklı bir şekilde tasnif edilmesi gerekmektedir.

-Stoklar ve sabit kıymetler (ve bunların birikmiş amortismanları) enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağından, 31.12.2023 itibariyle bunların listelerinin sağlıklı bir şekilde güncellenmesi gerekmektedir. Diğer yandan itfa olmuş sabit kıymetlerin düzeltilmesi ihtiyari olduğundan, enflasyon düzeltmesine esas listelerin bu tercihe göre hazırlanması uygun olacaktır.

-Stoklar ve duran varlıklar içerisinde yer alan ve maliyet veya alış bedellerine intikal ettirilmiş reel olmayan finansman maliyeti, düzeltmeye esas tutardan düşüleceğinden, reel olmayan finansman maliyeti içeren kalemlerin tespit edilmesi uygun olacaktır.

 Saygılarımızla,

HİSAR DENETİM

1015 kişi tarafından görüntülenmiştir.