Tarih:22.02.2024

Sayı:2024/HD-04

Konu:31.12.2023 Tarihli Bilançoların Enflasyon Düzeltmesi İşlemleri

Bilindiği üzere 2023 yılı sonu ve takip eden yıllarda yapılacak enflasyon düzeltme işlemlerinin ne şekilde yapılacağına dair detaylı açıklamalar, 555 Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde ve 165 Nolu Vergi Usul Kanunu Sirkülerinde yapılmıştır.

Bu tebliğ ve sirküler dikkate alınarak, 31.12.2023 tarihli bilançodaki parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmelerinin ne şekilde yapılacağı ve enflasyon düzeltmesi yapılırken nelere dikkat edilmesi ve ne şekilde hareket edilmesi gerektiğine dair açıklamalarımız aşağıda sunulmuştur. 

1.Öncelikle 31.12.2023 tarihi itibariyle tüm dönem sonu işlemleri (kur değerlemeleri, amortisman kayıtları, maliyet kayıtları, banka ve cari hesap mutabakatları vb.) yapılacak ve 6’lı 7’li hesaplarla ilgili gerekli yansıtmalar yapılarak düzeltme öncesi dönem karı belirlenecek.

31.12.2023 tarihli enflasyon düzeltmesi sonucu oluşacak kar veya zarar 2023 yılı vergi matrahını etkilemeyecek ve 2023 yılı kurumlar vergisi matrahı enflasyon düzeltmesi yapılmadan önceki duruma göre belirlenecektir.

Dönem amortisman giderleri de düzeltme önceki aktif değerlere göre hesaplanacaktır.

Bu nedenle enflasyon düzeltmesi çalışmalarına başlamadan, 2023 yılı sonu itibariyle tüm muhasebesel ve vergisel dönem sonu işlemlerin tamamlanması, maliyet ve tüm yansıtma kayıtlarının atılması ve 6’lı ve 7’li hesapların kapatılarak 590 dönem net karı hesabının belirlenmesi gerekmektedir.

2.Düzeltme öncesi bilanço ve gelir tablosu hazırlanacak.

2023 yılı kurumlar vergisi, enflasyon düzeltmesi öncesi duruma göre oluşan kazanca göre hesaplanacağı ve kurumlar vergisi beyannamesinde hem düzeltme öncesi hem de düzeltme sonrası bilanço ve gelir tablosu beyan edileceğinden, öncelikle düzeltme öncesi bilanço ve gelir tablosunun hazırlanması gerekmektedir.

3.Düzeltme öncesi gelir tablosuna göre oluşan dönem karına göre, gerekli ilave ve indirimler dikkate alınarak 2023 yılı mali karı ve kurumlar vergisi matrahı belirlenecek.

2023 yılı kurumlar vergisi matrahı enflasyon düzeltmesi yapılmadan önceki kar/zarar durumuna göre belirleneceğinden ve kurumlar vergisi matrah, indirim ve hesaplanan vergi tutarları kısmına düzeltme öncesi rakamlar yazılacağından, enflasyon düzeltmesine başlamadan önce yapılacak bir excel tablo çalışması ile, 2023 yılı vergi matrahı ve hesaplanan/ödenecek vergi tutarlarının belirlenmesi gerekmektedir.

4.Düzeltme öncesi bilançodan (ya da mizandan) enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak hesaplar tespit edilecek.

Enflasyon düzeltmesine, bilançodaki parasal olmayan aktif ve pasif kalemler tabi tutulacağından,  yukarıda 2.maddeye göre hazırlanacak 31.12.2023 tarihli düzeltme öncesi bilanço kalemlerinden enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak parasal olmayan kalemlerin tespit edilmesi gerekmektedir.

Enflasyon düzeltmesine aşağıda sunulan parasal olmayan aktif ve pasif kalemler tabi tutulacaktır.

 5.Enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak hesapların, düzeltmeye esas tarih ve düzeltmeye esas tutarları belirlenecek.

-31.12.2023 tarihli düzeltme öncesi bilançoda yer alan enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak hesap kalemleri yukarıdaki listeye göre belirlendikten sonra, bu hesap kalemlerinin enflasyon düzeltmesine tabi tutarları belirlenecektir.

Bunun için bilançodaki ilgili hesap kalemlerinin mizandaki alt hesaplarının ve muavinlerinin detaylı olarak irdelenmesi gerekecektir.

Örneğin verilen avanslar hesabındaki tutarın sadece ileride teslimi yapılacak mal ve hizmet karşılığı verilen avanslar düzeltmeye tabi tutulacağından, bu kapsamdaki avans tutarının belirlenmesi gerekmektedir. Ayrıca dövizli olarak verilen ve dönem sonunda kur değerlemesine tabi tutulan avanslar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

Yine başka bir örnek vermek gerekir ise, itfa olan yani ekonomik ömrü dolduğundan aktif tutarı ile birikmiş amortismanı eşitlenmiş sabit kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması ihtiyaridir. Bu nedenle eğer bu tür sabit kıymetlerle ilgili olarak düzeltme yapmama tercihinde bulunulmuş ise bunların tutarlarının ve birikmiş amortismanlarının belirlenmesi gerekmektedir.

Ayrıca bazı hesap kalemlerinde, bakiyeyi oluşturan tutarların her birinin düzeltmeye esas tutarı farklı düzeltme uygulamasına tabi olacaktır. Örneğin ödenmiş sermayeyi oluşturan sermaye artışlarından nakit artışlar sermaye ödeme tarihine göre, geçmiş yıllar karından artışlar tescil tarihine göre düzeltmeye tabi olacağından bu tutarların detaylı olarak belirlenmesi gerekmektedir.

Stoklar, maddi duran varlıklar, mali duran varlıklar ve özel tükenmeye tabi varlıklar gibi bazı kıymetlerin düzeltmeye esas tutarı belirlenirken, eğer maliyet bedeline dahil edilen finansman gideri var ise, ROFM (reel olmayan finansman maliyeti)’nin ayrıştırmasının yapılması gerekmektedir. ”Haklar” hesabında takip edilen finansal kiralamadan kaynaklananlar dâhil, maddi olmayan duran varlıklar ROFM ayrıştırması yapılması gereken parasal olmayan kıymetler kapsamında değildir.

-31.12.2023 tarihli düzeltme öncesi bilançoda yer alan enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak hesap kalemlerinin enflasyon düzeltmesine tabi tutarları belirlendikten sonra, düzeltmeye esas tarihlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Çünkü düzeltme katsayısının belirlenmesinde bu tarihler esas alınacaktır.

Ancak hiçbir hesabın düzeltmeye esas tarihi (31.12.2004 tarihi sonu itibariyle enflasyon düzeltmesi yapıldığından) Aralık/2004 tarihinden önceki bir tarih olamayacaktır.

VUK Geçici 31 ve Geçici 32. Maddesi ile 298/Ç maddesi kapsamında yeniden değerleme yapanlar, bu yeniden değerleme yapılan kıymetlerin düzeltmeye esas tarihi olarak, deftere kayıt tarihi değil ilgili maddeler kapsamında değerlemeye esas alınan en son tarihin dikkate alınması gerekecektir.

Stokların düzeltilmesinde ise, yasal defterlere kayıt tarihine göre düzeltme yapma yerine, stok devir hızı veya basit ortalama yöntemi gibi kolaylaştırılmış yöntemlere göre enflasyon düzeltmesi yapılabilecektir. 

6.2023 Aralık Yi-ÜFE endeksi,  düzeltmeye esas tarihe ait ayın Yi-ÜFE endeksine bölünerek düzeltme katsayıları bulunacak.

Enflasyon düzeltmesinde en önemli hususlardan birisi düzeltme katsayısının tespit edilmesidir.

Düzeltme katsayısı Aralık/2023 Yİ-ÜFE değerinin 5.maddeki açıklamalara göre bulunacak düzeltmeye esas tarihe ait ayın Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunacaktır.

165 nolu Vergi Usul Kanunu Sirküleri ekinde, hem Yİ-ÜFE değerleri hem de bu değerlere göre hesaplanmış katsayılarına ait tablolar sunulmuştur.

Buna göre, örneğin deftere kayıt tarihi 15.03.2015 olan binanın düzeltme katsayısı, Aralık 2023 Yİ-ÜFE değeri olan 2915,02’nin, Mart/2015 Yİ-ÜFE değeri olan 241,97’ye bölünmesi sonucu bulunan 12,04703 olarak bulunacaktır. Bu binaya ait birikmiş amortisman da aynı katsayı ile düzeltmeye tabi tutulacaktır. 

7.Düzeltmeye esas tutarlar ile düzeltme katsayıları çarpılarak düzeltilmiş tutarlar, düzeltilmiş tutardan düzeltme öncesi tutar çıkarılarak enflasyon düzeltme farkları bulunacaktır.

Yukarıda 5.maddede açıklandığı şekliyle tespit edilecek düzeltmeye esas tutar ile 6.maddeye göre belirlenecek düzeltme katsayısının çarpımı sonucu düzeltilmiş değer bulunacaktır.

Buna göre, örneğin alım bedeli 2.000.000 TL (birikmiş amortismanı 360.000 TL), deftere kayıt tarihi 15.03.2015 olan binanın ve buna ait birikmiş amortismanın 31.12.2023 düzeltilmiş değerleri ve enflasyon farkları aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

8.Enflasyon farkları, düzeltmeye konu hesap ile 698-Enflasyon Düzeltmesi hesabı çalıştırılarak muhasebeleştirilecek.

Bir önceki örneği esas alırsak, ilgili binanın aktif değerinin düzeltilmesinden oluşan 22.094.060 TL enflasyon farkı, ilgili 252 bina hesabının altında açılacak “2023 Enflasyon farkı” hesabına borç, 698-Enflasyon Düzeltmesi hesabına alacak kaydı verilerek 31.12.2023 tarihinde muhasebeleştirilecek. Yine ilgili binanın birikmiş amortismanının düzeltilmesinden oluşan 3.976.930,80 TL enflasyon farkı, ilgili 257 hesabın altına açılacak “2023 ….binası enflasyon farkı” hesabına alacak 698-Enflasyon Düzeltmesi hesabına borç kaydı verilerek 31.12.2023 tarihinde muhasebeleştirilecek.

Sermaye hesabının düzeltilmesi sonucu oluşan enflasyon farkı ise, 502-Sermaye Enflasyon Düzeltmesi Olumlu Farkları hesabına alacak, 698-Enflasyon Düzeltmesi hesabına borç kaydı verilerek muhasebeleştirilecek. (Eğer düzeltme farkı negatif çıkar ise 503-Sermaye Enflasyon Düzeltmesi Olumsuz Farkı hesabına borç 698-Enflasyon Düzeltmesi hesabına alacak kaydı verilerek muhasebeleştirilecek.)

Düzeltme öncesi bilançosunda yer alan geçmiş yıllar karları (570 hesap), geçmiş yıllar zararları (580 hesap, dönem net karı (590 hesap)  ve MDV Değer artışları (522 hesap) hesaplarındaki tutarların tamamı 698-Enflasyon Düzeltmesi hesabına aktarılarak kapatılacaktır.

9.698 Hesabın nihai bakiyesi, geçmiş yıllar karları hesabına (bakiye alacak ise) ya da geçmiş yıllar zararları (bakiye borç ise) hesabına aktarılarak kapatılacak.

Tüm düzeltme işlemleri ve muhasebe kayıtları önceki maddelerde açıklandığı şekilde yapıldıktan sonra, 698-Enflasyon Düzeltmesi hesabının son bakiyesi eğer borç kalanı verir ise, bu bakiye 580-Geçmiş Yıllar Zaraları hesabına aktarılarak kapatılacak, 698-Enflasyon Düzeltmesi hesabının bakiyesi eğer alacak kalanı verir ise, bu bakiye 570-Geçmiş Yıllar Karları hesabına aktarılarak kapatılacaktır.

Bununla ilgili 570 ve 580 hesaplarda ayrı alt hesap açmak takip için uygun olacaktır.

10.Tüm işlemler yapıldıktan ve muhasebe kayıtları girildikten sonra, 31.12.2023 tarihli düzeltilmiş bilanço çıkarılacaktır.

31.12.2023 tarihi itibariyle dönem sonu işlemleri ve tüm enflasyon düzeltmesi çalışmaları tamamlandığında, aşağıdaki mizan, bilanço ve gelir tablolarının hazır olması ve bunların muhafaza edilmesi uygun olacaktır.

-31.12.2023 Kurumlar Vergisi Hesaplama Tablosu (Ticari Kar, KKEG, İndirimler, İstisnalar ve mahsup edilecek vergilere ilişkin tutarların yer aldığı çalışma)

-31.12.2023 Tarihli Enflasyon Düzeltmesi Öncesi Mizan

-31.12.2023 Tarihli Enflasyon Düzeltmesi Sonrası Mizan

-31.12.2023 Tarihli Enflasyon Düzeltmesi Öncesi Bilanço ve Gelir Tablosu

-31.12.2023 Tarihli Enflasyon Düzeltmesi Sonrası Bilanço

-31.12.2023 Enflasyon Düzeltme Çalışması Tabloları

Not;Tereddüt edilen hususlarda lütfen müşavirliğimizle irtibata geçiniz.

Saygılarımızla,

HİSAR DENETİM

21871 kişi tarafından görüntülenmiştir.